"Słowiańskość pozostaje zagadką - czymś wewnętrznie sprzecznym i tajemniczym"

Jedna piosenka, jeden teledysk (mający aktualnie ponad 29 mln wyświetleń na kanale YouTube), mnóstwo skojarzeń i dyskusji. „My Słowianie” Donatana i Cleo to utwór wzbudzający kontrowersje.

Na portalach rozbuchały dyskusje: że to wytwór szatana, że teledysk perwersyjny, a sam twórca to Hitler. Kościół również posiada swój głos w tej sprawie i (oczywiście) nie jest on aprobujący: „Kiedy obejrzy go wierzący, niewątpliwie niezwłocznie poszuka różańca…” – pisze felietonista „Polonii Christiany”. Przyjrzyjmy się zatem tej piosence z bliska.

Co widać „gołym” okiem?

Spostrzec można dość sporo: ponętne piersi kobiet, ich zmysłowe spojrzenia oraz zachowanie wywołujące wiele skojarzeń seksualnych (np. ubijanie śmietany). Czy jednak można to nazwać „golizną”, która jest tak bardzo eksponowana w innych wideoklipach (zwłaszcza zagranicznych twórców)? Uważam, że nie. Nie bez powodu teledysk rozpoczyna się następującym głosem z offu: „Jeżeli masz problemy z poczuciem humoru (…) – nie oglądaj tego teledysku. W każdym innym wypadku przed włączeniem klipu zapoznaj się z definicją słowa ironia i skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą, gdyż teledysk niewłaściwie rozumiany może zagrażać Twojemu życiu lub zdrowiu”. To zastrzeżenie nie pozwala na traktowanie tego teledysku całkowicie serio. Jest ono swojego rodzaju mrugnięciem do odbiorcy w celu porozumienia się z nim. Co zatem autor tego „hitu” mógł mieć na myśli?

Co jest ukryte?

Utwór Donatana można interpretować w kontekście tzw. „słowiańskiej duszy”. Czym ona jest? Kulturoznawca z Uniwersytetu w Białymstoku, dr Monika Kostaszuk-Romanowska, odpowiada:

- Wyobrażenie, które to pojęcie opisuje, niewątpliwie stanowi istotny kulturowy fenomen. Przywołuje on przede wszystkim cechy pozytywne: fantazja, żywiołowość, otwartość, gościnność. A także – co sugeruje pojęcie „dusza” – pewien typ duchowości, czyli przewaga emocji nad rozumem, swoisty „romantyzm”, melancholia, zamiłowanie do wolności.

Pani doktor zauważa także „drugą stronę medalu”:

- Skojarzenia pozytywne generują również te negatywne: irracjonalność, nieobliczalność, buńczuczność – mówi. – To, jaki zestaw cech przywołamy, zależy oczywiście od „kierunku” spojrzenia i kontekstu, w jakim  pojęcie „dusza słowiańska” jest używane.

W przypadku piosenki Donatana myślę, że jest to połączenie wolności, swoistego „romantyzmu”, ale (niestety)  też i buńczuczności oraz totalnej przaśności. Pozostaję więc postawić pytanie, czy to…

…trafiona promocja słowiańszczyzny?

Na to zagadnienie ludzie z Zachodu odpowiedzieliby raczej pozytywnie, a my jako „bohaterzy” tego teledysku? Czy rzeczywiście czujemy się takimi Słowianami jakimi zostaliśmy przedstawieni?

- Polską mentalność cechuje swoista ambiwalencja, rozdarcie między poczuciem więzi ze słowiańskim Wschodem i łacińskim Zachodem – stwierdza dr Kostaszuk-Romanowska, powołując się na książke Marii Janion „Niesamowita słowiańszczyzna”. – Dodatkowo problem ten komplikuje fakt, że słowiańska genealogia to dziś wyobrażenie dosyć mgliste, rozbite na wiele różnych narodowych historii, wiele różnych historycznych losów poszczególnych narodów.

Trudno jest nam zidentyfikować się z czymś, o czym zapewne większość z nas ma przyćmione pojęcie. Donatan zmierzył się z tematem słowiańskości, mimo że jest on odległy, a jednocześnie „dotykający” każdego z nas. Możemy zgodzić się z autorem piosenki „My Słowianie”, a możemy też całkowicie odrzucić wizję Słowian (a w zasadzie Słowianek), którą on ukazuje w swoim teledysku. Możemy wychwalać lub krytykować (lecz nie przesadzajmy przy tym!). Co byśmy nie myśleli o tym klipie, to pamiętajmy, że płynie w nas słowiańska krew. A sposób, w jaki przedstawił to Donatan jest nadzwyczaj odważny. Spróbujmy  poddać się tej słowiańskiej muzyce razem z twórcą. Muzyce, która bywa niezrozumiała przez swoją tajemniczość.